Merkez Bankası’ndan Akıllara Durgunluk Veren Hata!

Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, Merkez Bankası’na ilişkin dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.

 

“Merkez Bankası çok basit olduğu için akıl almaz sayılabilecek bir hata yaptı. Bu hata hiç olmamalıydı ama oldu ve kırk gün boyunca Merkez Bankası'nda bunu kimse fark etmedi” diye yazan Alaattin Aktaş,  “Bırakın iktisatçı olmayı, matematiği iyi kötü bilen, biraz da mantık yürütebilen biri bile böylesine basit bir hata yapmaz, yapmamalı da. Elma ile armudu topladılar…” ifadelerini kullandı. Aktaş yazısına, “Düzeltmenin ne zaman yapılacağını merakla bekliyoruz, hatırlatma görevimizi yapmaya devam ederiz” diye devam etti.

 

İşte Alaattin Aktaş’ın “Merkez Bankası bu hatasını pek sevdi, düzeltmeye kıyamıyor!” başlıklı yazısı:

 

“Geçen hafta 8 Eylül’de değindim; Merkez Bankası “bu kadar da olmaz” denilecek türde basit bir hata yapmıştı. Hatayı özellikle arayıp bulmamıştım elbette, bir çalışma için Merkez Bankası’nın elektronik veri dağıtım sistemine (EVDS) bakarken dikkatimi çekmişti. Hatta benim hesapladığım değerle EVDS’deki değer arasındaki farktan dolayı nerede hata yaptığımı sorgulamıştım. Çünkü aklıma hatanın Merkez Bankası’nda olabileceği nedense gelmemişti.

 

Dedim ya, çok basit bir hata. Bırakın iktisatçı olmayı, matematiği iyi kötü bilen, biraz da mantık yürütebilen biri bile böylesine basit bir hata yapmaz, yapmamalı da. Hele ki Merkez Bankası gibi bir kurum; hele ki Merkez Bankası gibi bir kurumda çalışan iktisatçılar, istatistikçiler.

 

Ama yaptılar… Elma ile armudu topladılar…

BİST endekslerinden sadeleştirme amacıyla 27 Temmuz’da iki sıfır atıldı. Çok yerinde bir uygulama.

 

Temmuz ayının ilk on yedi işlem gününde eski endeks, son dört işlem gününde yeni endeks kullanıldı.

 

Yani on yedi gün 100 binli, dört gün 1000’li endeks…

 

Şu durumda temmuz ayının ortalama endeksini bulmak isterseniz yapacağınız çok basit.

 

Eğer eski endekse göre ortalama istiyorsanız son dört günün endeksini 100 ile çarparak eski düzeye getirir, sonra basit ortalama alırsınız.

 

Yok eğer yeni seriye göre ortalama bulmak amacındaysanız, ki doğrusu da odur, bu durumda da ilk on yedi günün bol sıfırlı endeksini yeni seriye uydurur, yani iki sıfır atarak hesaplar, o şekilde ortalama alırsınız.

 

Burada yapılamayacak tek işlem; ilk on yedi günün 100 binli endeksiyle son dört günün 1000’li endeksini toplayıp yirmi bir güne bölmektir.

 

İşte Merkez Bankası’nın yaptığı budur! Merkez Bankası elma ile armudu toplamıştır.

Hatanın ne olduğunu hatırlattık. Gelin bir de hatanın ne zaman yapıldığına, ne zaman ortaya çıktığına bakalım ve en az bunlar kadar önemli olmak üzere bu hatanın Merkez Bankası sitesinde hiçbir şey yokmuş gibi hala nasıl durduğunu sorgulayalım.

 

Merkez Bankası’nın elektronik veri dağıtım sistemine bu veri temmuzun son işgünü olan 30 Temmuz Perşembe günü akşamı girmiştir. 31 Temmuz'un Kurban Bayramı tatilinin ilk günü olduğunu hatırlatalım.

 

Merkez Bankası’nda hiç kimse ağustos ayı boyunca böyle bir hata olduğunu fark etmedi. Aslında daha önemlisi bu hatanın hiç yapılmamasıydı. Endeksten iki sıfır atılacağı öğrenilince sistem ona göre düzenlenirdi. Ama sistemde değişikliğe gidilmedi, hata da bir ay boyunca görülmedi; olabilir, diyelim.

 

Bu konu gazeteniz Dünya'da 8 Eylül'de yer aldı; yazımı okumamışlardır, diye düşünelim.

 

Konu sosyal medyaya yansıdı, onu da görmemişlerdir, diye varsayalım.

 

Hepsi iyi güzel de, bu yanlıştan Merkez Bankası'ndaki bazı yetkililerin haberdar olduğunu biliyorum; ama dün itibarıyla bakıyoruz, hata hala aynen muhafaza ediliyor, adeta korunup kollanıyor!

 

İşte o yüzden “Merkez Bankası bu hatasını pek sevdi, düzeltmeye kıyamıyor" diyorum ya!

BİST 100 endeksinin temmuz ayı ortalamasını hesaplarken çok basit olduğu için akıl almaz denilebilecek bir hataya imza atan Merkez Bankası, bu yanlış içinde bir başka yanlış daha yaptı. Merkez Bankası’ndan bu kadarını beklemediğim için 8 Eylül’deki yazımda ben de yanlış yapmış oldum.

 

Merkez Bankası’nın elektronik veri dağıtım sisteminde 10 Temmuz Cuma günü için endeks değerine yer verilmediğini daha sonra fark ettim. 10 Temmuz resmi tatil değildi ve BİST’te işlem vardı.

 

Merkez Bankası’nın çelişkisi bitecek gibi değil ki… EVDS’de 10 Temmuz için endekslere yer vermeyen Merkez Bankası, aynı tablo içinde 10 Temmuz’un toplam işlem hacmi ve toplam işlem miktarını açıklıyor.

 

Yani 10 Temmuz’da fiyat, bir başka ifadeyle endeks oluşmadan işlem mi yapılmış oluyor!

 

O yüzden tablomuzdaki 10 Temmuz satırında Merkez Bankası’na göre bir değer oluşmuş değil ve orada bir soru işareti duruyor.”